Vịnh Mốc - Tòa lâu đài cổ trong lòng đất Quảng Trị

Vĩnh Linh một trưa hè tháng 7, nắng rần rật, nắng loang loáng trên những trảng cát trắng đến nhưng nhức. Sau một hồi loanh quanh tìm đường tôi nhận ra: nơi chỉ có gió Lào với cát trắng này không có chỗ cho những chiếc sandal cao gót bởi lẽ không thể bước đi nổi với cát. Bàn chân tôi hoàn toàn phồng rộp khi đến được với Vịnh Mốc.

Địa đạo Vịnh Mốc nằm ở thôn Vịnh Mốc, xã Vĩnh Thạch, huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị. Tôi không khỏi ngỡ ngàng khi nghe người hướng dẫn viên bảo rằng: Vĩnh Linh có tới trên 60 địa đạo lớn nhỏ như địa đạo Tân Mỹ, địa đạo Mụ Giai, địa đạo Tân Lý. Trong đó địa đạo Vịnh Mốc là làng hầm vững chắc nhất, tồn tại cho đến tận ngày hôm nay. Địa đạo được đào từ năm 1965 đến 1968; gồm 3 tầng, có bậc lên xuống lượn xoắn ốc; trục chính của địa đạo dài hơn 2.000m, nằm ở độ sâu 20-28m... Đã từng tham quan Địa đạo Củ Chi, thế nhưng tôi vẫn cảm thấy ngờm ngợp khi bước vào địa đạo, nhất là khi xung quanh tôi ngập trong bóng tối, thỉnh thoảng mới thấy le lói chút ánh sáng ở xa xa...

Hướng dẫn viên (ngoài cùng bên phải) đang giới thiệu cho mọi người trong đoàn về di tích Địa đạo Vịnh Mốc.

“Dưới mưa bom, bão đạn, lại chỉ có đôi bàn tay không, mà xây dựng được cả một lâu đài dưới lòng đất thế này quả là phi thường; nhưng còn phi thường hơn khi sống bình thường được ở đây suốt nhiều năm! Chả trách những cựu chiến binh Mỹ khi đến đây tham quan đều... lắc đầu lè lưỡi!''- Anh bạn kiến trúc sư đang dò dẫm phía sau tôi, vừa đi vừa lẩm bẩm. Điều đó khiến tôi nhớ tới đoàn khách du lịch nước ngoài vừa gặp ở phòng truyền thống trước lúc xuống Địa đạo. Không biết trong số họ có ai là cựu chiến binh Mỹ từng tham chiến tại Việt Nam không, nhưng tất cả đều có vẻ rất chăm chú trước dòng chữ “Tồn tại hay không tồn tại?” đặt trang trọng trong phòng trưng bày. Hình như dòng chữ ấy và những bức ảnh, những di tích được trưng bày đã gây ấn tượng mạnh đối với họ! Cũng phải thôi, bởi ngay chính chúng tôi, những người sinh ra sau chiến tranh, còn thấy khó hình dung nổi khi đứng trước di tích nhà hộ sinh trong Địa đạo.

Ở đây, theo người hướng dẫn viên cho biết, chỉ riêng hai năm, 1967-1968, đã có tới 17 công dân tí hon chào đời trong tiếng bom gầm, đạn rú phía trên mặt đất... Tôi chợt nhớ tới câu nói của ai đó, rằng: Đến với địa đạo Vịnh Mốc cũng là đến với một “huyền thoại” trong cuộc sống đời thực. Sức mạnh ý chí và nghị lực của con người Việt Nam, của người dân Vịnh Mốc đã biến những điều không tưởng thành hiện thực sinh động... Điều đó thật chí lý! Tôi đã lên thăm chiến trường Điện Biên, được nghe kể về những đường hầm mà bộ đội ta đào trong lòng đất theo chiến thuật đánh lấn để áp sát chỉ huy sở của địch trong kháng chiến chống Pháp, rồi đến Địa đạo Củ Chi v.v... Và hôm nay là Địa đạo Vịnh Mốc... Tất cả đã chứng tỏ sức mạnh phi thường của dân tộc ta, đúng như nhà thơ Dương Hương Ly đã viết: “Nơi hầm tối lại là nơi sáng nhất! Nơi con nhìn ra sức mạnh Việt Nam”...

Chiến tranh đã lùi xa, còn đó một làng hầm huyền thoại ngày ngày truyền lại niềm tin, ý chí cho thế hệ hôm nay và mai sau về sức mạnh nội lực của dân tộc VN. Từ đây, tất thảy bạn bè và những người từng là "kẻ thù" đều phải thừa nhận sự thần kỳ của một đất nước, một dân tộc mà sự tồn tại và chiến thắng của nó là tất yếu. Có rất nhiều dòng cảm xúc về làng hầm này, tất cả đều công nhận "Làng địa đạo Vịnh Mốc giống như một tòa lâu đài cổ nằm im lìm trong lòng đất giấu kín biết bao điều kỳ lạ về những con người đã làm ra nó và thời đại nó đã sinh ra".

Bản đồ địa đạo Vịnh Mốc

Thu Giang