Gà rừng và vị thuốc sơn kê

Tên thuốc của gà rừng trong y học cổ truyền và kinh nghiệm dân gian là sơn kê. Dược liệu là thịt và chân gà.

Thịt gà rừng chứa 24,4%protid, 4,8% lipid, 14mg% Ca, 263mg% P, 0,4mg% Fe, và một số vitamin. Thịt có vị ngọt, tính ấm, có tác dụng bổ gan thận, tăng cường gân cốt. Tuệ Tĩnh (Nam dược thần hiệu) đã dùng thịt gà rừng nấu chín với hành và muối, rồi ăn cái, uống nước chữa đơn độc, trong ruột cồn cào, nóng như lửa đốt.

Theo kinh nghiệm dân gian, thịt gà rừng được dùng chữa chứng xích bạch đới, tả lỵ lâu ngày, suy yếu sinh lý dưới dạng nấu ăn, có thể thêm ít rượu.

Chân gà rừng

Chữa gân xương đau mỏi, chân tay run rẩy: Chân gà (nhất là gà trống) 1kg, để nguyên cả lớp da vảy bên ngoài và móng, chặt nhỏ, nấu với nước ngập chừng 10cm sôi liên tục trong 12 giờ. Cạn nước thì thêm nước sôi vào, luôn giữ cho nước ngập xương. Rút nước chiết lần thứ nhất. Tiếp tục thêm nước sôi và đun mỗi lần 4 - 6 giờ để được nước chiết thứ hai và thứ ba. Hợp các nước chiết lại rồi cô thành cao mềm. Ngày uống hai lần, mỗi lần 8g với nước ấm.

Chữa vết thương chảy máu: Chân gà đốt thành than, tán bột, rắc, máu sẽ cầm ngay. Sở dĩ như vậy là do canxi trong chân gà cùng với canxi có sẵn trong máu làm tăng nhanh quá trình đông máu. Keratin và gelatin trong chân gà cũng có tác dụng cầm máu. Hơn nữa, bột than chân gà khi rắc lên vết thương làm cho máu được tiếp xúc với một bề mặt khô và nháp nên làm vỡ nhanh các tiểu cầu làm cho máu chóng đông và cầm lại ngay.

Đồng bào Mường ở miền núi tỉnh Hòa Bình đã chữa ngộ độc, nhất là ngộ độc hạt quả nhãn rừng bằng kinh nghiệm gia truyền sau: chân gà rừng 1 cái, phết kín bằng một lớp mẻ rồi đốt thành than, tán bột. Đồng thời, lấy rễ cây phèn đen 20g và rễ mía dò 20g, rửa sạch thái mỏng, phơi khô, sắc với 400ml nước còn 100ml. Uống bột chân gà với nước sắc dược liệu hai lần trong ngày.

Bài thuốc này đã chữa khỏi 183 trường hợp bị ngộ độc do ăn hạt quả nhãn rừng rang vàng.

DS. Đỗ Huy Bích