Làng cá cơm Cà Ná
Cá cơm và cá nục phơi khô
Chỉ với thắng cảnh đẹp và nước mắm ngon thôi chưa đủ, nhắc đến Cà Ná người ta còn liên tưởng đến những con cá cơm khô, thơm mùi của biển được đưa đi tiêu thụ ở nhiều nơi, đặc biệt là các vùng núi cao, thậm chí thời gian gần đây còn xuất khẩu sang Trung Quốc như một thứ đặc sản của Việt Nam.
Tháng 7, 8, 9 hàng năm là mùa cá cơm, như thời điểm này đây, tàu thuyền chỉ cần đi mấy tiếng đồng hồ ngoài khơi là gặp luồng cá, may mắn một mẻ lưới có thể kiếm được hàng tấn. Cá nhiều quá ăn tươi làm sao hết, vậy là cá cơm được chế biến làm nước mắm, phơi khô bán ra thị trường. Những ngày này đi qua Cà Ná sẽ ngửi thấy một mùi đặc trưng của làng chế biến cá cơm khô kéo dài hàng cây số trên Quốc lộ 1A. Một con cá cơm nhỏ bé như đầu đũa đến miệng thực khách là cả một quá trình chế biến khá công phu. Cá mua ở cảng về phải còn tươi, sau đó rửa qua nước cho sạch rồi trải đều trên khuôn lớn, đưa những khuôn cá này vào nồi hấp lớn được thiết kế âm trong lòng đất. Khi cá chín thì đẩy ra các sân phơi, phải chọn nắng tốt, phơi đúng độ thì cá mới thơm và giữ được lâu. Công việc chế biến cá cơm khô phần lớn dành cho phụ nữ và trẻ nhỏ của vùng quê còn nghèo khó này kiếm thêm tiền trang trải cuộc sống và mua sách vở đến trường. Một ký cá cơm khô bán tại chỗ, tùy theo loại chỉ được từ 13 đến 20 ngàn đồng.
Những con cá cơm đặc sản của địa phương nơi đây đã hòa vào bữa cơm của người lao động trên nhiều vùng miền thêm đậm đà hương vị biển, nhất là những khi mưa gió bão bùng, đi lại khó khăn, chợ búa vắng lặng thì bịch cá cơm mua từ bao giờ treo gần bếp trở thành món mặn chính cho bữa ăn của nhiều gia đình. Điều đáng tiếc là hiện nay ở Cà Ná không còn mấy hộ dân giữ được cái nghề truyền thống này, nhiều gia đình dù làm cả trăm năm nhưng nay đã bỏ cuộc vì lời lãi không bao nhiêu mà lại vất vả. Hiện nay dọc theo bờ biển Cà Ná, nhiều khu du lịch, khách sạn, nhà hàng mọc lên đáp ứng nhu cầu tham quan, nghỉ dưỡng của khách trong và ngoài nước. Những công trình hiện đại đang lấn dần làng nghề truyền thống. Rồi mai đây, Cà Ná có thể sẽ trở thành một trung tâm du lịch, có lẽ khi ấy cái nghề chế biến nước mắm, làm cá cơm khô sẽ không còn! Bởi lẽ, nó không làm ra nhiều tiền như các dịch vụ phục vụ du lịch mà người dân sẽ lao theo như từng xảy ra ở nhiều làng nghề ven biển khác. Mặt khác, mùi đặc trưng của nghề truyền thống này sẽ khiến du khách tham quan, nghỉ dưỡng khó chịu, khi ấy nhà chức trách sẽ dẹp nghề này, hay chuyển nó đi một vùng heo hút khác. Nếu điều đó xảy ra, đây là một sự mất mát vô cùng to lớn, không chỉ đối với nghề mà còn làm mất đi nét văn hóa, truyền thống vốn đã gắn bó cha truyền con nối bao đời nay.
Minh Tân