Chợ nổi miền Tây Nam Bộ

Cuộc sống trên mặt nước

Sông mẹ Mêkông, đổ vào nước ta với hai nhánh chính là sông Tiền, sông Hậu, rồi sông sinh ra hàng trăm sông con, chia nhỏ ra thành hàng ngàn con rạch, chia nhỏ nữa cơ man những con xẻo, khóm, mương, ngòi... Cả một hệ thống sông nước chằng chịt như mạng nhện đã tạo cho vùng châu thổ sông Mêkông, miền Tây Nam Bộ một nền văn minh, văn hoá sông nước đặc biệt.

Và phương tiện giao thông không gì khác ngoài các loại thuyền, mà kiểu dáng, tên gọi cũng phong phú như một bộ sưu tầm trong bảo tàng cuộc sống sông nước miền này. Thuyền ở đây không chỉ là phương tiện giao thông, mà mỗi chiếc còn như là một căn nhà nổi di động trên sông, chở cuộc đời số phận con người qua năm tháng.

Thuyền ở miền Tây Nam Bộ được gọi theo nhiều cách khác nhau tùy theo hình dáng: Ghe, xuồng,... phân biệt theo loại của mỗi vùng sông. Như vùng sông từ Long An đến An Giang, xuồng có lườn tròn để dễ lướt trên lục bình (bèo tây); Sóc Trăng, Kiên Giang, Cà Mau xuồng lườn phẳng, hay còn gọi xuồng ba lá do có 3 tấm gỗ ghép vào, dùng lướt sông rộng được nhanh.

Ghe, xuồng còn có một đặc điểm, trên mũi thường có vẽ" mắt", như một dấu hiệu cho biết nơi xuất xứ của chiếc ghe, xuồng đó do "lò" của ông chủ nào đóng, giống như "thương hiệu" của sản phẩm. "Mắt" ghe, xuồng mỗi vùng cũng mỗi khác, có "mắt" nhìn rất hiền, có "mắt" dữ tợn, có "mắt" nheo lại như cười vui, "mắt" khác lại cụp mi xuống vẻ e thẹn... Nhìn "mắt" ghe, xuồng cũng đã thấy như một khám phá thú vị ở miền sông nước Tây Nam Bộ.

Quảng cáo "made in Chợ Nổi"

Có lẽ không nơi nào, không có chợ nào và cả các hãng chuyên làm dịch vụ quảng cáo lại nghĩ ra một kiểu quảng cáo sản phẩm độc đáo như ở chợ nổi miền châu thổ sông Mêkông, một kiểu quảng cáo hoang sơ được lưu giữ hàng mấy trăm năm nay, trung thực, tự nhiên, nhưng rất hiệu quả, đánh thẳng vào thị giác, hối khách móc tiền ra mua, thưởng thức, tiêu dùng.

Ngay từ rất xa cách cả trăm mét, đã thấy nhấp nhô cơ man những cây tre cao vút cỡ từ 5m-10m, ở trên treo lủng lẳng đủ các sản phẩm mà ghe, xuồng bán. Không có thứ gì mà không treo lên, từ miếng thịt lợn, bò, dê, gà... đến rau, củ, quả... Có cả cái phin café, lon nước ngọt, chai nước suối, rồi tô hủ tiếu mì, bánh mì thịt nguội, cơm tấm bì sườn nướng, bánh xèo... và còn có cả những mảnh vải đầy sắc màu treo lên quảng cáo cho dịch vụ may vá thuê trên sông...

Không món gì trên bờ có là dưới sông không có. Rất ấn tượng là trên một số ghe, xuồng treo cả dấu hiệu quảng cáo dịch vụ sửa điện thoại di động, tivi, máy vi tính. Chợ Nổi tưởng chừng như chỉ có bán hàng nông sản phẩm, thuỷ hải sản nuôi trồng đánh bắt, nay còn có cả những sản phẩm của "công nghệ cao", chứng tỏ người dân sông nước không chỉ biết đến rau củ quả, cá tôm...

Nét văn miền sông nước

Chợ nổi thường được họp ở nơi giao nhau giữa các con sông kênh rạch. Ở miền Tây Nam Bộ có rất nhiều chợ nổi, nhưng lớn và quy mô là chợ nổi Cái Bè - Tiền Giang (nằm ở đoạn sông giáp ranh hai tỉnh Tiền Giang - Vĩnh Long), chợ nổi Trà Ôn (Vĩnh Long), chợ nổi Phụng Hiệp, Ngã Bảy, Phương Điền, Cái Răng (Cần Thơ), chợ nổi Năm Căn (Cà Mau).
Chợ bán phần lớn là hàng hoá sản vật của miền Tây Nam Bộ, nhưng mỗi chợ có những mặt hàng riêng nổi trội, đặc sản của vùng mình. Chợ nổi Cái Bè thường là các loại cây trái ngon của vùng Nam Bộ mùa nào quả đó như sầu riêng, măng cụt, vú sữa, xoài, nhãn, cam, quít, bưởi... Chợ nổi Cái Răng là các loại rau củ quả như bầu, bí, khoai, rau các loại... Chợ nổi Phụng Hiệp thì gần như bán các loại đặc sản "động vật" của miền Tây Nam Bộ như chuột đồng, rùa, rắn, trăn, tôm, cua... Chợ nổi Năm Căn gần như "độc quyền" các loại thuỷ hải sản nuôi trồng đánh bắt cả của sông lẫn biển.

Đi chợ nổi có cái thú của sự bồng bềnh chao đảo do những con sóng nhỏ từ các ghe, xuồng lướt qua lại tạo nên. Tiếng máy ghe, tiếng người kêu gọi nhau í ới, tiếng mời chào mua bán nhộn nhạo, ồn ã cả khúc sông rộng.

Mua bán ở chợ nổi cũng là một khám phá đầy thú vị, người ta không mua lẻ từng quả, từng bó hay từng con mà hỏi và trả giá từng cần xé (giỏ), thiên - 1000, giạ - 25kg, hay ít nhất cũng là mấy chục - ở miền Tây Nam Bộ chục được tính theo từng vùng, ở Tiền Giang là 12, Cần Thơ là 14, 16, Kiên Giang, Cà Mau có khi chục tới 18...

Muốn ăn quà, thì cặp ghe xuồng nhỏ vào sát chiếc ghe bán hàng, rồi một tay vịn một tay cầm tô chén, buông lái ngồi trước mũi ghe ăn. Còn mua rau quả thì y như được xem màn biểu diễn tung hứng từ xuồng này sang ghe kia, vậy mà không thấy rơi xuống sông...

Từ Sài Gòn, theo quốc lộ 1A, đến với vùng châu thổ sông Mê Kông, miền sông nước Tây Nam Bộ, tham quan mấy khu chợ nổi, như được khám phá bảo tàng "sống" về một nền văn hoá sông nước Việt Nam đầy thú vị.

Việt Văn / Lao Động